5. Turcja – Między Orientem a Okcydentem

Po dwóch tygo­dniach świą­tecz­no-nowo­rocz­nych żegna­my ulu­bio­ną Zey­ti­na­dę. W Nowy Rok 2021 przy­ja­cie­le zabie­ra­ją nas na wyciecz­kę do tajem­nej zato­ki. Prze­dzie­ra­my się przez plan­ta­cje bana­nów i zaro­śla, by sta­nąć przed małym rajem i cie­szyć się słoń­cem i morzem. To był pięk­ny, spo­koj­ny, zadu­ma­ny i szczę­śli­wy pierw­szy dzień nowe­go roku – było­by wspa­nia­le, gdy­by cały rok był taki!

Zanim uda­my się w koń­cu na wschód, wra­ca­my wzdłuż wybrze­ża kawa­łek na zachód do Olym­pos, gdzie cze­ka­ją na nas nasze kar­ty wizo­we IKAMET. Po dro­dze zatrzy­mu­je­my się w Kona­kli u Fran­co­is i Patri­cji, szwaj­car­sko-hisz­pań­skiej rodzi­ny, któ­ra nie­daw­no wró­ci­ła z Ira­nu swo­im kam­pe­rem „James Cook”. Od razu się doga­du­je­my i spę­dza­my godzi­ny nad wiel­ką mapą Ira­nu, marząc o naszej podró­ży do sta­ro­żyt­nej Per­sji. Zobacz­my co będzie dalej, ale póki co szan­se na dotar­cie do Ira­nu są nie­ste­ty nie­zbyt duże.

Nasz Fred dopo­mi­na się o tro­chę opie­ki. Moc sil­ni­ka pogar­sza się więc Jaś czy­ści róż­ne fil­try, wymon­to­wu­je bak na pali­wo i wymie­nia część węży. W Anta­lyi uda­je się sko­ry­go­wać luz na zawo­rach do sil­ni­ka. Na razie jest lek­ka popra­wa ale nie­za­leż­nie od tego, chce­my zro­bić za nie­dłu­go wiek­szy przegląd.

Po odwie­dze­niu Tho­ma­sa i Cidem w Olym­pos (wor­ka­way nr 2, blog 4), prze­jeż­dża­my przez góry i prze­no­si­my się do inne­go małe­go świa­ta. Na dużej, sze­ro­kiej pla­ży w pobli­żu Kum­lu­ca, oko­ło dzie­się­ciu pojaz­dów z róż­nych kra­jów zebra­ło się two­rząc mały obóz. To kolo­ro­wa mie­szan­ka rodzin, hipi­sów i samot­nych podróż­ni­ków, któ­rych łączy wiel­kie ocze­ki­wa­nie na otwar­cie gra­ni­cy z Ira­nem lub Gru­zją. Tutaj nad morzem jest spo­kój i przy­jem­na pogo­da, i moż­na poświę­cić czas na np. ubie­ga­nie się o Ika­met czy wspól­ne naucza­nie dzie­ci. Leo i Anto­nia bawią się z inny­mi dzieć­mi i sza­le­ją przez cały dzień. My wyko­rzy­stu­je­my czas na drob­ne napra­wy, a przede wszyst­kim na inten­syw­ne stu­dio­wa­nie map – tu Jasiek jest w swo­im żywio­le! Nie­po­zor­ne małe miej­sco­wo­ści po lewej i pra­wej stro­nie dro­gi są zwy­kle naj­bar­dziej kuszące…

Naresz­cie odwra­ca­my się od Okcy­den­tu i rusza­my do Orien­tu! Praw­do­po­dob­nie już kil­ka­na­ście razy jecha­li­śmy wybrze­żem mię­dzy Anta­lyą a Ala­nyą. Miej­my nadzie­ję, że tym razem jest to poraz ostat­ni (przy­naj­mniej na dłuż­szy czas). Po dro­dze odwie­dza­my przy­ja­ciół w Belek, wymie­nia­my olej w sil­ni­ku (w ramach dywa­ga­cji nad mocą Fre­da), macha­my i trą­bi­my na poże­gna­nie w Zey­ti­na­dzie i koń­cu prze­kra­cza­my magicz­ną gra­ni­cę Wscho­du i nie­zna­nych nam galaktyk…

W Ana­mur noce są przy­tul­ne, a za okna­mi grzmi burza i zaci­na desz­czem. Czu­je­my się jak na stat­ku, bo wyso­kość Fre­da spra­wia, że ​​odpo­wied­nio nas koły­sze… Musi­my parę razy w nocy zmie­niać miej­sce posto­ju i usta­wić auto pod wiatr. W oko­li­cy jest wie­le do odkry­cia. Sta­re Ana­mu­rium, ukry­te jaski­nie w kli­fach i pod­ziem­ne „dziu­ry” na ska­li­stym brze­gu, z któ­rych mor­skie potwo­ry strze­la­ją fon­tan­na­mi do dzie­ci. Baj­ko­we miej­sca, w któ­rych od cza­su do cza­su opo­wia­da­my baj­ki, jak np. o ryba­ku i zło­tej rybce.

Następ­ną wiel­ką atrak­cją jest jaski­nia Gilin­di­re. Przy wietrz­nej, zim­nej pogo­dzie i 7 °C docie­ra­my po sta­lo­wych scho­dach do ukry­te­go wej­ścia wyso­ko nad morzem. Prze­cho­dzi­my przez nie­wi­dzial­ną barie­rę… i lądu­je­my w tro­pi­kach przy 24 °C i pra­wie 100% wil­got­no­ści! Zanu­rza­my się w raju sta­lak­ty­tów i wapien­nych for­ma­cji, któ­re zapie­ra­ją dech w pier­siach. Dalej, głę­bo­ko w dole jaski­ni jest gigan­tycz­ne, kry­sta­licz­nie czy­ste jezio­ro, do któ­re­go chcia­ło­by się wsko­czyć (bo jeste­śmy już spo­ce­ni). Dla nas Gilin­di­re to naj­pięk­niej­sza jaski­nia, jaką do tej pory widzieliśmy.

Roz­grza­ni nad­mor­skim słoń­cem uda­je­my się w głąb lądu, w góry Tau­rus na 1300m npm. Ku wiel­kiej rado­ści dzie­ci cze­ka tu na nas zaśnie­żo­ny pła­sko­wyż, dla­te­go zatrzy­mu­je­my się na bitwę na śnież­ki (w tym samym cza­sie docie­ra­ją do nas zdję­cia z kom­plet­nie zaśnie­żo­nych regio­nów Euro­py). W oko­li­cach klasz­to­ru Ala­han i noc póź­niej Fred i kon­struk­cja nasze­go domu na kół­kach prze­cho­dzi pierw­sze testy zim­na. Uff, wszyst­ko dzia­ła jak powin­no! Pomi­mo odu­rza­ją­cych prze­strze­ni, gigan­tycz­nych kanio­nów i stro­mo opa­da­ją­cych for­ma­cji skal­nych, lodo­wa­ty wiatr i opa­dy śnie­gu kie­ru­ją nas z powro­tem w stro­nę morza — odwrot­nie niż latem. Jedzie­my wzdłuż wąwo­zu rze­ki Gok­su Neh­ri i – ze wzglę­du na podo­bień­stwo — wspo­mi­na­my ”sta­re cza­sy” w wąwo­zie Gor­ge du Ver­don w Pro­wan­sji. Nie­dłu­go póź­niej robi­my „patrio­tycz­ny” przy­sta­nek przy skrom­nym pomni­ku cesa­rza Fry­de­ry­ka I Bar­ba­ros­sy, któ­ry uto­nął tutaj pod­czas swo­jej kru­cja­ty na Bli­ski Wschód w 1190 roku. I tak łączy się geo­gra­fia i histo­ria Tur­cji i Kyf­fhäu­ser w Turyn­gii (legen­dar­ne­go miej­sca spo­czyn­ku Bar­ba­ros­sy), któ­re odwie­dza­li­śmy już wielokrotnie.

Po powro­cie na wybrze­że zwie­dza­my tajem­ni­cze ruiny Kan­li­di­va­ne wokół roz­le­głe­go leja kra­so­we­go. Ale to był dopie­ro począ­tek. Nie­co dalej zwie­dzi­li­śmy dwa kolej­ne gigan­tycz­ne leje, sym­bo­licz­nie nazwa­ne „nie­bem” i „pie­kłem”. Każ­dy z nich jest głę­bo­ki na oko­ło 130m, pie­kło jest nie­do­stęp­ne (na szczę­ście), bo jest strze­żo­ne przez pie­kiel­ne­go mitycz­ne­go psa Ker­be­ro­sa, a dodat­ko­wo ścia­ny leja są pio­no­we. Ponoć Zeus się o to zatrosz­czył. Moż­na jed­nak zaj­rzeć do środ­ka przez wiszą­cą szkla­ną plat­for­mę… wywo­łu­ją­cą gęsią skór­kę. Nie­bo – jak mogło­by być ina­czej – oczy­wi­ście prze­ści­ga pie­kło. Dum­ne 200m śred­ni­cy i zej­ście przez tro­pi­kal­ną dżun­glę! Nagle sta­je­my u stóp gigan­tycz­nej jaski­ni. Kil­ka świą­tyń i kaplic wska­zu­je na to, że od cza­sów sta­ro­żyt­nych było to miej­sce mistycz­ne i wyjąt­ko­we. Jaski­nia się­ga dale­ko w głąb skał i na koń­cu coraz bar­dziej się spłasz­cza. Teraz pra­wie trze­ba się czoł­gać, a potem sły­szy­my coraz wyraź­niej coś… gigan­tycz­ną pod­ziem­ną rze­kę, któ­ra pędzi tuż pod nami, oddzie­lo­na zale­d­wie kil­ko­ma metra­mi piar­gu. To uczu­cie jak­by stać obok ogrom­nej tur­bi­ny w elek­trow­ni — prze­ra­ża­ją­ce i maje­sta­tycz­ne jednocześnie.

W Mer­sin po raz kolej­ny spo­ty­ka­my Til­la i Ate­sa, przy­ja­ciół z Nie­miec podró­żu­ją­cych pięk­nym nie­bie­skim mer­ce­de­sem 508 i rów­nie nie­bie­skim sim­son­kiem. Świę­tu­je­my uro­dzi­ny, pusz­cza­my lataw­ce, opo­wia­da­my histo­rie, robi­my nie­koń­czą­ce się okrą­że­nia z Anto­nią na moto­ro­we­rze i słu­cha­my Neue Deut­sche Wel­le, pod­czas pysz­nej kola­cji z jaj­ka­mi w sosie musz­tar­do­wym. Namiast­ka domo­wej atmos­fe­ry, a jed­no­cze­śnie prze­ci­wień­stwo tego, co obec­nie było­by moż­li­we w naszym kraju…

Dwie dener­wu­ją­ce pró­by napra­wy przez Jaś­ka nie­szczel­ne­go pod­grze­wa­cza ole­ju napę­do­we­go dopro­wa­dzi­ły nas do dziel­ni­cy warsz­ta­to­wej Mer­sin. Po kolej­nych dwóch pró­bach wszyst­ko jest znów szczel­ne. Kon­ty­nu­uje­my podróż do zam­ku krzy­żow­ców Yilan­ka­le, wyso­ko nad rów­ni­ną Bra­my Cyli­cyj­skiej. Magicz­ne miej­sce, w któ­rym może­my odpo­cząć przez kil­ka dni, tele­fo­no­wać z przy­ja­ciół­mi i rodzi­ną, wspi­nać się, grać w bad­min­to­na, goto­wać pysz­ne jedze­nie itp. W nie­dzie­lę świę­tu­je­my 11. uro­dzi­ny Leo. Jest mar­mur­ko­we cia­sto mamy z pie­ca Omnia, bur­ger taty BBQ i dłu­gi  wie­czór fil­mo­wy z „Blu­es Bro­thers”. Leo jest prze­szczę­śli­wy i to jest najważniejsze.

Zale­d­wie kil­ka kilo­me­trów dalej, w Ana­va­rza, ponow­nie zagłę­bia­my się w histo­rycz­nie eks­cy­tu­ją­cy teren. Tutaj w środ­ku wiel­kiej rów­ni­ny wzno­si się łań­cuch gór­ski o dłu­go­ści zale­d­wie kil­ku kilo­me­trów i wyso­ko­ści 220 metrów. U stóp leży sta­ro­żyt­ne mia­sto o tej samej nazwie. Do tej pory wyko­pa­li­ska odby­wa­ły się tu spo­ra­dycz­nie. Arche­olo­dzy jed­nak podej­rze­wa­ją, że to mia­sto jest jesz­cze więk­sze i bar­dziej impo­nu­ją­ce niż Efez. Ale póki co wszyst­ko tu nadal drze­mie dobrze ukry­te pod gęstym dywa­nem tra­wy, na któ­rym dziś rado­śnie pasą się kro­wy i owce, od cza­su do cza­su z roz­ko­szą ocie­ra­jąc się o resz­tę antycz­nej kolum­ny. Na szczy­cie góry znaj­du­ją się pozo­sta­ło­ści gór­ne­go mia­sta, a póź­niej zam­ku ormiań­skie­go. Na rów­ni­nie było wystar­cza­ją­co dużo dobre­go mate­ria­łu budow­la­ne­go, stąd widać wie­le pozo­sta­ło­ści murów zam­ko­wych prze­pla­ta­nych roman­tycz­nie wyglą­da­ją­cy­mi gzym­sa­mi, fry­za­mi i mały­mi ozdobami.

Jest już poło­wa lute­go, kie­dy w koń­cu uda­je­my się do pro­win­cji Hatay. Oto­czo­na gra­ni­cą syryj­ską i naj­bar­dziej wysu­nię­tym na wschód krań­cem Morza Śród­ziem­ne­go (Zato­ka Isken­de­run) wita nas tutaj wio­sna z 22 °C i kwit­ną­cy­mi drze­wa­mi owo­co­wy­mi. Mija­jąc gigan­tycz­ne zakła­dy prze­my­sło­we, naj­pierw zatrzy­mu­je­my się w Isken­de­run, któ­re bar­dzo przy­po­mi­na nam por­to­we mia­sto Batu­mi w Gru­zji. Im dalej jedzie­my dro­gą wzdłuż wybrze­ża w kie­run­ku Saman­dag, tym bar­dziej wzra­sta licz­ba kon­tro­li Jan­dar­me­rie ze wzglę­du na bli­skość Syrii. Nie­co póź­niej jeste­śmy u stóp Musa Dagh. Nie­któ­rzy z Was może sły­sze­li lub czy­ta­li książ­kę Fran­za Werfla „40 dni Musa Dah”, któ­ra trak­tu­je o mor­do­wa­niu i wypę­dza­niu Ormian z tych tere­nów w 1915 roku. Prze­jeż­dża­my przez daw­ne wio­ski Ormian z uczu­ciem wzru­sze­nia i przy­tło­cze­nia, że jeste­śmy tak bli­sko historii.

W koń­cu docie­ra­my do daw­ne­go kosmo­po­li­tycz­ne­go mia­sta Anta­kya (daw­niej Antio­chia), sły­ną­ce­go do dziś z tole­ran­cji i będą­ce­go tyglem świa­to­wych reli­gii — juda­izmu, isla­mu, chrze­ści­jań­stwa pra­wo­sław­ne­go czy kato­lic­kie­go, wszyst­ko było i jest tutaj w bez­po­śred­nim sąsiedz­twie. Tutaj apo­sto­ło­wie gło­si­li o Jezu­sie i tutaj Św. Piotr kon­se­kro­wał pierw­szy chrze­ści­jań­ski kościół. Po raz pierw­szy w tym mie­ście wspo­mnia­no też nazwę „chrze­ści­ja­nie”. Tym trud­niej sobie wyobra­zić, że tyl­ko kil­ka kilo­me­trów dalej jest Syria — kraj, któ­ry nie tyl­ko histo­rycz­nie, ale tak­że reli­gij­nie jest ści­śle powią­za­ny z Anta­kyą, a od lat uwi­kła­ny w bez­sen­sow­ną i nie­ludz­ką woj­nę zastępczą.

Po 7 mie­sią­cach w podró­ży po raz pierw­szy pozwa­la­my sobie na tro­chę luk­su­su pod solid­nym dachem. Ponie­waż byli­śmy kie­dyś nauczy­cie­la­mi aka­de­mic­ki­mi, bez pro­ble­mu mogli­śmy wyna­jąć sobie apar­ta­ment w „pen­sjo­na­cie nauczy­ciel­skim”. Pen­sjo­na­ty dla nauczy­cie­li ist­nie­ją w każ­dym więk­szym mie­ście, są nie­dro­gie, wygod­nie wypo­sa­żo­ne i zwy­kle poło­żo­ne bar­dzo cen­tral­nie. Archi­tek­to­nicz­nie prze­wa­ża tu styl lat 80. „komu­ni­stycz­ny”, któ­ry nas nie odstra­sza a wręcz nastra­ja nie­co nostal­gicz­nie. Nasze dzie­ci są szczę­śli­we i pod­eks­cy­to­wa­ne, że po dłu­gim cza­sie znów mają praw­dzi­we łóż­ka i wła­sny pokój z prysz­ni­cem. Delek­tu­je­my się kil­ku­dnio­wym urlo­pem od Fre­da i wałę­sa­my po tęt­nią­cych życiem wąskich ulicz­kach dziel­ni­cy baza­ro­wej i sta­re­go mia­sta Anta­kya. Co kil­ka kro­ków napo­ty­ka­my na fran­cu­ski styl kolo­nial­ny, orien­tal­ne alej­ki, sece­sję i ogrom­ne osmań­skie kona­ki. Kupu­je­my suszo­ne owo­ce mor­wy i jabł­ka na baza­rze, dosta­je­my w pre­zen­cie dużą meze (zestaw przy­sta­wek na bazie humu­su i jogur­tu), odwie­dza­my słyn­ne na całym świe­cie muzeum mozaik i jeste­śmy zafa­scy­no­wa­ni tym kolo­ro­wym mia­stem i jego cie­pły­mi, otwar­ty­mi ludźmi.

Zawra­ca­my na pół­noc, ponie­waż tery­to­rium Syrii zaczy­na się zale­d­wie kil­ka kilo­me­trów od nas na połu­dnie. Ostat­nią atrak­cją pro­win­cji Hatay jest zamek tem­pla­riu­szy w Bakras. Tutaj bez­po­śred­nio pod twier­dzą spę­dza­my noc, z fan­ta­stycz­nym wido­kiem na rów­ni­ny i noc­nym wyciem sza­ka­li. Zale­d­wie 300 lat temu twier­dza zawa­li­ła się w wyni­ku duże­go trzę­sie­nia zie­mi i pew­nie nadal kry­je w sobie wie­le cen­nych skar­bów. Dla nas to naj­bar­dziej tajem­ni­czy zamek jaki do tej pory widzie­li­śmy. Tak nie­po­zor­ny z zewnątrz, ale dopie­ro po wej­ściu do środ­ka moż­na wyobra­zić sobie jego ówcze­sny roz­miar. Wędru­je­my nie­zli­czo­ny­mi kory­ta­rza­mi, tune­la­mi i scho­da­mi, wie­lo­krot­nie koń­cząc w ogrom­nych, na wpół zasy­pa­nych pod­ziem­nych kory­ta­rzach i kata­kom­bach. Plac zabaw z wido­ka­mi zapie­ra­ją­cy­mi dech w pier­siach. Jak zwy­kle Tosię trud­no okieł­znać, a stro­mi­zny i „dziu­ra“ wokół nie­jed­na… Aby uspo­ko­ić ner­wy wędru­je­my doli­ną pod zam­kiem, i odkry­wa­my sta­re opusz­czo­ne zagro­dy i pra­wie raj­skie sady.

Przez prze­łęcz Belen wra­ca­my nad morze i do Isken­de­run. Tutaj ponow­nie spo­ty­ka­my Pete­ra, nasze­go przy­ja­cie­la z Nowej Zelan­dii. Jeste­śmy na miej­scu nie­ca­łe 5 minut, a już są z nami trzy inne oso­by. Dosta­je­my za dar­mo obfi­tą i pysz­ną kola­cję domo­wej robo­ty, ktoś inny pro­po­nu­je nam miesz­ka­nie, i tak zanu­rza­my się w eks­cy­tu­ją­ce histo­rie z życia napo­tka­nych ludzi. Znów sma­ku­je­my cudow­nej przy­pra­wy życia podróż­ni­ka i magii chwi­li, otu­lo­nej baj­ko­wym zacho­dem słońca…

Przy całej roman­ty­ce podró­żo­wa­nia i odle­gło­ści od domu… cią­ży nad nami cień przy­gnę­bie­nia. Z mie­sza­ny­mi uczu­cia­mi obser­wu­je­my, jak zmie­nia się świat, jak ludzie roz­cho­dzą się w róż­nych kie­run­kach, i każ­dy uwa­ża, że ma mono­pol na praw­dę. Wyda­je się, że radość i lek­kość bytu zosta­ła znie­sio­na, a rze­czy­wi­ste pro­ble­my celo­wo są odsu­wa­ne poza opi­nię publicz­ną. Nie­da­le­ko stąd, dla nas pra­wie zauwa­żal­nie i w odle­gło­ści zale­d­wie rzu­tu kamie­niem, wiel­kie mocar­stwa zbro­ją się i wal­czą o domi­na­cję w regio­nie. Ich gło­sy są coraz bar­dziej agre­syw­ne, a „wyma­chi­wa­nie sza­bel­ką” trwa dalej mimo (a może wła­śnie po linii) zmia­ny władz ame­ry­kań­skich. Czy aby nie sto­imy ponow­nie u pro­gu wiel­kiej woj­ny, w dużej mie­rze przy­go­to­wy­wa­nej za naszy­mi ple­ca­mi i nie­zau­wa­żo­nej przez opi­nię publicz­ną? Nie­ste­ty, ta waż­na kwe­stia (jak wie­le innych) jest pomi­ja­na w natło­ku codzien­nych debat „Anty-Covi­do­wych”. Nie­zro­zu­mia­łe, bo ile wię­cej ludz­kich ist­nień jest tutaj zagro­żo­nych… Powyż­szą myślą, z dala od podróż­nej codzien­no­ści, koń­czę ten blog. Jeste­śmy na pla­ży w Yumur­ta­lik, przed drzwia­mi prze­cho­dzi sta­do owiec, a pasterz uśmie­cha się i macha do nas weso­ło. Dzie­ci budu­ją zamek z pia­sku, a w powie­trzu uno­si się zapach świe­żo upie­czo­ne­go cia­sta bana­no­we­go. I zno­wu jest… ta nama­cal­na… lek­kość nasze­go bytu!

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

•